De deuren zijn open – letterlijk én figuurlijk: ZONL kiest voor veilige vrijheid voor mensen met dementie
De deuren van alle woonzorglocaties van Zorggroep Oude en Nieuwe Land (ZONL) staan open. Niet letterlijk wagenwijd open, maar wel symbolisch: bewoners met dementie kunnen zich, met passende ondersteuning, vrijer bewegen binnen én buiten de locatie. Daarmee sluiten we aan bij de landelijke beweging naar ‘veilige vrijheid’, waarbij vrijheid het vertrekpunt is en veiligheid zorgvuldig en individueel wordt ingevuld.
“Vrijheid is een grondrecht, óók voor mensen met dementie. Wij willen dat zij zoveel mogelijk hun eigen leven blijven leiden,” aldus Thea de Boer, directeur Wonen bij ZONL. “Daar hoort bij dat ze naar buiten kunnen als ze dat willen – met de juiste ondersteuning.”
Balans tussen vrijheid en veiligheid
Open deuren brengen soms ook dilemma’s met zich mee. Wat als iemand verdwaalt? Wat als er iets gebeurt? “Die zorgen zijn begrijpelijk – en ze leven niet alleen bij naasten, maar ook bij zorgprofessionals. “In eerste instantie waren medewerkers ook sceptisch over het opendeurenbeleid. Maar nu ze er geruime tijd mee werken, zien ze ook vooral de vruchten ervan. Waar bewoners eerst onrustig werden van gesloten deuren, voelen ze zich nu vrijer. Dat heeft effect op hun welzijn én gedrag.”
Het opendeurenbeleid betekent niet dat er geen toezicht is. Integendeel. “Er wordt per persoon gekeken wat verantwoord is.” Met familieleden en behandelaren worden afspraken gemaakt. Ondersteunende technologie, zoals GPS of toegangstags, helpt om deze veilige vrijheid in te vullen – maar is nooit het uitgangspunt. De mens staat centraal.
“Het is niet ethisch om álle bewoners op te sluiten vanwege een risico bij één of twee. We willen maatwerk leveren, in overleg met de familie. Zodat bewoners niet onnodig beperkt worden, maar juist gewoon kunnen leven.”
Van beleid naar praktijk
De invoering van het beleid is een zorgvuldig traject geweest. Iedere locatie heeft risico’s, kansen en benodigde acties in kaart gebracht. Samen met gedragsdeskundigen, medisch behandelaren, zorgmedewerkers én familie is per bewoner bekeken wat veilig en passend is. Het resultaat: deuren die alleen open gaan voor diegene waarbij dit verantwoord is, afgestemd op individuele behoeften.
Kleine stappen, grote betekenis
In de locaties wordt inmiddels ervaren wat open deuren betekenen. Zorgmedewerkers zien bewoners opbloeien. “Er is een meneer die nu twee keer per dag een wandeling maakt. Eerst was er twijfel of dat wel kon. Nu genieten we mee van zijn verhalen als hij terugkomt. Dát is vrijheid.”
Ook familieleden merken het verschil. Door samen te bespreken wat er nodig is – van GPS tot begeleiding – ontstaat ruimte én geruststelling. “Het idee dat mijn moeder niet meer opgesloten zit, is zó waardevol,” zei een dochter tijdens een informatiebijeenkomst. “Het voelt als een stukje mens teruggeven.”
Zorg met vertrouwen
Het opendeurenbeleid past binnen de Wet zorg en dwang en het landelijke streven naar ‘veilige vrijheid’. Voor iedere bewoner wordt individueel gekeken wat passend en veilig is. Alleen als het écht niet anders kan, wordt gekozen voor aanpassingen die de veiligheid bieden die nodig is – altijd in overleg met naasten. Daarbij wordt steeds opnieuw beoordeeld of deze aanpassingen nog nodig zijn.
Het open deurenbeleid biedt niet alleen vrijheid, maar draagt ook bij aan het welzijn en de veiligheid van bewoners. “Waar nodig zetten we ondersteunende middelen in, zoals zorgtechnologie (bijvoorbeeld GPS). Maar technologie is nooit het uitgangspunt – het is één van de mogelijke hulpmiddelen binnen een bredere benadering. Samen bekijken we wat er nodig is om een veilige vorm van vrijheid te realiseren, passend bij de persoon en de situatie.”
Blijven luisteren, leren en kijken
Bij ZONL zien we het opendeurenbeleid als een voortdurend leerproces. Het is een leerproces. “Niet alles is overal gelijk. Iedere situatie vraagt om een eigen, zorgvuldige invulling om ‘Veilige Vrijheid’ mogelijk te maken. Voor alle betrokkenen kan die keuze soms spannend of onzeker voelen – en dat mag er zijn. Wat telt, is dat we blijven luisteren, blijven leren, en steeds kijken naar wat goed is voor bewoners. 100% veiligheid bestaat niet – ook niet achter een gesloten deur. Wat we wél kunnen bieden is vertrouwen, nabijheid, maatwerk en de overtuiging dat mensen ook met dementie recht hebben op een leven met betekenis, beweging en keuzevrijheid.”
