Veranderingen in de zorg: ZONL zet in op Positieve Gezondheid

“De hamvraag is telkens: zet ik hiermee iemand in zijn kracht?”

De zorg is volop in beweging. De vraag naar zorg stijgt sneller dan het aanbod. Daarmee staat de toegankelijkheid van zorg onder druk. Zorggroep Oude en Nieuwe Land (ZONL) wil toegankelijke en passende zorg kunnen blijven bieden aan inwoners van het werkgebied. Daarom zet de zorgorganisatie verschillende stappen om te werken aan oplossingen voor toekomstbestendige zorg. Zo is vorig jaar gestart met het trainen van medewerkers in Positieve Gezondheid, een gedachtegoed waarbij niet de nadruk ligt op de ziekte of beperking maar op het vergroten van welzijn en het versterken van het individu.

Alle thuiszorgmedewerkers zijn inmiddels geschoold. Trainer Carla van der Avoird (trainingsbureau Visiom) vertelt over het doel van de trainingen, de mooie en leerzame gesprekken die ontstonden en ook over de weerstand die er soms was. Helma Harkema (verpleegkundige bij een thuiszorgteam van ZONL in Emmeloord) vertelt hoe ze er in het team mee aan de slag gaan.

“vergroten waar we meer van willen, in plaats van verkleinen waar we minder van willen”

Focus op meer gezondheid in plaats van minder ziekte
“In de trainingen creëerden we bij medewerkers eerst een stukje bewustzijn: hoe zou de zorg eruit zien als we de focus leggen op meer gezondheid in plaats van minder ziekte?”, vertelt Carla. “Het klinkt misschien als hetzelfde, maar is een wereld van een verschil. Het gaat om het vergroten waar we meer van willen, in plaats van verkleinen waar we minder van willen. Mensen zijn zoveel meer dan hun aandoening. En alles wat we aandacht geven groeit!”

“Ongemerkt waren we vóór deze trainingen al met Positieve Gezondheid bezig”, zegt Helma. “We realiseerden ons dat we met de toekomstige tekorten in de zorg echt anders moeten gaan werken. De basistraining was inderdaad een stukje bewustwording. Hier moeten we wat mee, maar hoe gaan we het in de praktijk brengen?”


Carla van der Avoird van Visiom tijdens haar laatste training bij ZONL.

Het vinden van het ‘kiertje’ waar de energie zit
Wat tijdens de trainingen naar voren kwam, was het belang van het herkennen en ombuigen van weerstand. Zowel bij medewerkers als cliënten. “Weerstand mag er zijn. Maar in negativiteit blijven hangen, laat alle energie en plezier wegzakken. De kunst is het omdenken”, licht Carla toe. “Binnen alle bestaande beperkingen, welke mogelijkheden zijn er wél?”

Carla benadrukt het belang van het vinden van 'het kiertje', wat soms iets kleins is, maar daar zit de energie. “Iemand is eenzaam, de kinderen zijn al een poos niet geweest en het weer is ook nog eens slecht. Dat is een feit, maar kan je diegene verleiden om te kijken naar wat er wel is? Bijvoorbeeld met de vraag ‘waar werd u blij van afgelopen weekend?’.” 

“even je mond op slot draaien en de cliënt laten vertellen wat belangrijk is”

Niet invullen
“Tijdens de verdiepende training ‘Het Andere Gesprek’ kregen we praktische oefeningen en goede handvatten om met de cliënt in gesprek te gaan”, vertelt Helma. In het team zijn ze aan de slag gegaan met het voorkomen dat je dingen voor de cliënt gaat invullen. “Wij zorgmedewerkers reageren vaak vanuit nature met invullen en op willen lossen. Ik denk dat het er vanuit het verleden ingeslopen is. Het is de kunst om even je mond op slot te draaien en de cliënt te laten vertellen wat belangrijk is.”

“Ook mantelzorgers vullen snel dingen in”, schetst Helma. “Als mantelzorger van mijn schoonmoeder wilde ik allerlei dagbesteding voor haar regelen, tot ze zei: ‘Het feit dat ik alleen ben, wil niet zeggen dat ik eenzaam ben. Ik heb geen behoefte aan koffieochtenden en dergelijke. Je kan me gerust laten zitten’. Dat zette me aan het denken.”

Helma Harkema, verpleegkundige bij ZONL en deelnemer van de trainingen.

Wat nú belangrijk is
Niet alleen invullen maar ook overnemen is vaak een valkuil. “Je valt snel terug; ach, dat doe ik wel even”, schets Carla. “Een ding is zeker, als je het als zorgmedewerker zelf doet, dan gaat het een stuk sneller. Maar op de lange termijn maak je de mensen meer afhankelijk van jouw hulp. De hamvraag is telkens: zet ik iemand hiermee in zijn kracht?”.

Het is belangrijk om eerst de behoeften de cliënt in kaart te brengen. Het Spinnenweb van Positieve Gezondheid is daarbij een praktische tool. Vanuit een meer holistische benadering kan er beter ingespeeld worden op de specifieke situatie van elke cliënt. Carla: “We kunnen veel leren van palliatieve zorg, waarbij vaker de vraag wordt gesteld: ‘wat is voor u nú belangrijk?’. Hoe mooi zou het zijn als deze vraag ook aan het begin van een zorgtraject gesteld wordt, in plaats van wanneer het einde van het leven nadert.”