Help, ben ik te streng? Alles over het stellen van grenzen in de opvoeding

‘Echt waar, iedereen in mijn klas maakt TikTok-filmpjes. Waarom mag ik dat dan niet?’ Opvoeden is maar wat ingewikkeld. Waar trek je de grens? Waarom mag iets niet? Doe je je kind tekort als hij of zij iets niet mag?

Kinderen doe je niets tekort als ze iets niet mogen. Zelf kunnen ze nog geen regels en grenzen stellen, daarom hebben ze ouders nodig die dat voor ze doen. Vanaf zo’n 1,5 jaar beginnen kinderen regels te begrijpen. Grenzen aangeven geeft kinderen houvast, regelmaat, duidelijkheid en veiligheid. Voor ouders is grenzen stellen vaak een lastige klus. Je wilt geen conflicten thuis of teleurgestelde kinderen. Hoe stel je duidelijke grenzen in de opvoeding?

‘Sandwich, sandwich, sandwich’
De grens aangeven en daarin consequent zijn, is vaak moeilijk voor ouders. “Haal de boosheid uit je boodschap”, vertelt maatschappelijk werker Jans Post. “Feedback is voor iedereen moeilijk te verdragen. Begin daarom met een compliment, geef vervolgens de feedback en sluit weer positief af. In de pedagogiek wordt deze methode aangeduid als de sandwich-methode. Dreigen, chanteren, manipuleren, boos worden, helpt allemaal niet. Je kind gaat misschien wel doen wat je hebt opgedragen, maar het beschadigt jullie band.”

Daarnaast helpt het om duidelijk te zijn en direct aan te geven wat je van je kind verwacht. ‘Volgens mij krijg je vierkante ogen van die computer’, is voor een kind een stuk abstracter dan wanneer je zegt: ‘Ik wil dat je de computer uitzet’. Tot slot is het belangrijk om positief te formuleren, zodat niet altijd het ‘foute gedrag’ de aandacht krijgt, maar juist het goede wordt benadrukt. Dus mijn advies bij het aangeven van de grens: blijf rustig, blijf herhalen wat je wil en sandwich, sandwich, sandwich.’’

Waarom, daarom!
Op één terrein is het voor ouders vaak kinderspel als het gaat om regels stellen: bescherming tegen gevaar. Zonder rijbewijs op een scooter rijden? Mag niet, want dat is gevaarlijk. Maar sommige regels zijn minder makkelijk uit te leggen. Waarom wil je eigenlijk dat je kind niet drie keer per week gaat logeren bij vriendjes? “Bedenk daarom als ouder goed waarom jij iets belangrijk vindt. Vind je het belangrijk om als gezin verbinding met elkaar te hebben? Dan helpt het om dit aan je kind uit te leggen, zodat hij of zij snapt waarom één keer logeren prima is, maar ook waarom jij het belangrijk vindt dat je kind de rest van de avonden thuis is”, licht Jans Post toe.

Het ‘waarom’ van een regel uitleggen aan een kind is een hele kunst. Elk kind is anders, zit in een andere fase. “Het is prima om daar rekening mee te houden en de grenzen naar leeftijd te stellen. Pas daarin wel op voor je schuldgevoel. Dat is vaak een verkeerde drijfveer om met grenzen om te gaan. Schuldgevoel zorgt er vaak voor dat je verder meebuigt dan dat je eigenlijk wil. Toets daarom altijd met ratio: is het nuttig, kan ik iets terugdraaien en helpt het om mijn doel, mijn waarom, te bereiken?”

Dus, nu luisteren ze altijd?
Nu duidelijk is hoe je grenzen stelt en waarom, wordt opvoeden een makkie, zou je denken. Maar niets is minder waar. Kinderen ontwikkelen gedurende hun opgroeien een eigen wil en bieden daarom ook weerstand tegen regels. Uit onderzoek blijkt dat kinderen ongeveer een derde van de tijd niet gehoorzamen wanneer hun ouders iets vragen. Reken dus op verzet, incasseer boosheid en teleurstelling én speel hierop in.

“Wat voor een kind wel fijn is, is als ze merken dat je begrip hebt voor hun weerstand. Geef daarom aan dat je snapt dat het vervelend is. Daarnaast is het voor sommige regels niet erg om soms je eigen grens een beetje bij te stellen. Kinderen, met name pubers, moeten ook leren om met verantwoordelijkheid om te gaan. Onderhandel en zoek een middenweg, zodat je tiener zijn verantwoordelijkheid kan ontdekken”, vertelt Jans Post.

“Het wordt helemaal lastig als kinderen, voornamelijk tieners, zich op gelijke hoogte gaan voelen met ouders, bijvoorbeeld als ze gaan werken. ‘Ik verdien toch nu mijn eigen geld, dus waar bemoei je je mee’, wordt de instelling. Regels kunnen dan ineens compleet aan de laars gelapt worden. Probeer in dat geval altijd aan te geven wat jij als ouder aan de situatie gaat doen. Bijvoorbeeld: ‘Je bent altijd lief thuis, maar wat ik niet pik  is dat je rookt. Dus elke keer als ik sigaretten vind, gooi ik het weg.’  En dan ook doen, want zonder je daden ook daadwerkelijk uit te voeren, helpt het niet. Hoe lastig het in deze situatie ook is, blijf herhalen, maak er echt jouw project van, blijf controleren, maar ga geweldloos te werk. Je tiener gaat het op den duur maar wat vervelend vinden dat je weer die dure sigaretten in de prullenbak gooit.’’

Zorg ook voor jezelf
Om een goede opvoeder te zijn heb je tijd, energie, rust en geduld nodig. Wees daarom als ouder niet alleen bezig met het gedrag van je kind, maar zorg ook goed voor jezelf. Als je zelf niet lekker in je vel zit, is de kans groter dat je sneller boos bent op je kinderen dan nodig is. “Balans in de opvoeding is belangrijk. Ben je een zorgzaam persoon? Dan is die eigenschap niet opeens weg als het met opvoeden even niet lukt. Is je ‘opvoedactie’ niet gelukt? Dan ben je als opvoeder niet mislukt. Er zijn genoeg andere manieren om het doel te bereiken. Wat ik merk is dat het volgen van een opvoedcursus vaak als falen wordt ervaren. Stap daar alsjeblieft overheen! Een opvoedcursus kan zo verfrissend en vernieuwend zijn. Het geeft een hele leuke kijk op situaties waar elke ouder tegenaan loopt. Vaak zit je zelf in een sleur en door een nieuwe blik, gaat er weer een wereld aan mogelijkheden open. Maak gebruik van die handvaten!”

Opvoeden blijft een dagelijkse uitdaging. Maar één ding is zeker, grenzen stellen geeft rust en  duidelijkheid in het gezin. Voor ouders én kinderen.

5 dont’s

• Word niet boos. Ga niet chanteren, dreigen, manipuleren of smeken.
• Stel geen vragen. Waarom ruim je je kamer niet op? Hier krijg je waarschijnlijk geen zinnig antwoord op en het kind wordt hierdoor ook niet geactiveerd om op te gaan ruimen.
• ‘Jij bent altijd vervelend!’ Door op deze manier vervelend gedrag te bestempelen, gaat een kind geloven dat hij of zij niets aan de situatie kan veranderen.
• Continue mopperen, dat maakt kinderen immuun.
• Een compliment direct teniet doen door te vragen waarom het vorige week dan niet op deze manier lukte.

5 do’s

• Gebruik de sandwichmethode, geef complimenten en ga voor een positieve formulering van de regel.
• Blijf consequent en steun elkaar als ouders. Overleg van tevoren wat de regel is, zodat jullie allebei hetzelfde naar het kind toe aangeven.
• Toon begrip, luister, vat samen en vraag door. Soms is de reden waarom een kind graag iets wil, best te begrijpen of is de situatie zo te maken dat het kind geen behoefte meer heeft aan de vraag.
• Houd rekening met de ‘onderhandeling’. Laat daar ruimte voor open.
• Houd zelf de regie en trek een grens.

Een ondermijnend cadeau
Janneke (44): “Onze zoon zit in groep acht. We hebben afgesproken dat hij een mobiele telefoon krijgt als hij naar het voortgezet onderwijs gaat. Vorige week kwam hij helemaal blij thuis: ome Piet had een nieuwe telefoon en hij mocht de oude hebben, omdat hij naar ome Piet vernoemd is. Dat was natuurlijk niet volgens onze afspraak. Hoe pak je zoiets aan?’’

Jans Post: “Hoe hard het ook klinkt: pak de telefoon af. Zo heb je zelf de regie weer in handen. Leg uit dat de afspraak is dat je zoon eigenlijk pas na de zomervakantie een telefoon zou krijgen, dus dat jij en je man eerst even hierover willen nadenken. Bedenk vervolgens samen wanneer het een geschikt moment zou zijn om de telefoon terug te geven. Wachten tot na de zomervakantie is prima, maar als je inschat dat je kind de verantwoordelijkheid al wat eerder aankan, is het ook prima om een tussenweg te kiezen. Het belangrijkste is dat jij bepaalt hoe en wanneer.’’

Extra tip: Spreek oom Piet aan op zijn gedrag. Door zijn gift schendt hij de afspraak tussen jou als opvoeder en je kind. Bespreek dat het cadeau jouw gezag ondermijnt.

Leestip!  Meer weten over dit onderwerp? Lees het boek ‘Ieder kind heeft grenzen nodig’ van Annette Kast.

Bron: magazine Opgroeien van de gemeente Urk